EMDR bij vroegkinderlijk trauma

Het meemaken van ingrijpende ervaringen in de eerste jaren van een mensenleven beïnvloedt de ontwikkeling. Het basisvertrouwen van een kind kan onder druk komen te staan. Er zijn allerlei voorbeelden van gebeurtenissen die ingrijpend zijn voor een kind.

Zo kan een kind niet de zorg, aandacht, erkenning, waardering, bevestiging of troost hebben gekregen die hij of zij nodig had. Of een kind wordt rondom de geboorte blootgesteld aan heftige gebeurtenissen, zoals noodzakelijk medisch ingrijpen of vroeggeboorte. Een kind kan hebben ervaren dat het werd gescheiden van de opvoeders of is het contact met iemand verloren. Ook kan een kind getuige of slachtoffer zijn geweest van huiselijk geweld.

Nog geen taal
De eerste jaren van een mensenleven noemen we ook wel de preverbale fase. In deze periode kunnen kinderen nog niet praten. Ze hebben nog geen taal tot hun beschikking om gebeurtenissen mee op te slaan. Herinneringen zijn impliciet en onbewust. Toch kunnen ingrijpende ervaringen in deze periode van invloed zijn op de ontwikkeling van het kind. Bijvoorbeeld op de manier waarop kinderen zichzelf kunnen reguleren en op het zelfbeeld. Of op de mogelijkheid om gezonde relaties aan te gaan en te onderhouden. Ingrijpende gebeurtenissen leiden vaak tot overlevingspatronen, zoals het afweren van emoties. Het is dan te pijnlijk om te voelen. Dat maakt het ook lastiger om nare herinneringen te verwerken. Dan kan traumabehandeling nodig zijn.
EMDR of Eye Movement Desensitization and Reprocessing is een mogelijk onderdeel van traumabehandeling. Deze behandelvorm werd zo'n dertig jaar geleden voor het eerst beschreven door de Amerikaanse psycholoog Francine Shapiro. Inmiddels is veel onderzoek gedaan naar de werking van EMDR. Het wordt breed ingezet bij de behandeling van volwassenen, jongeren en kinderen. EMDR is bewezen effectief als behandelmethode bij trauma. Traumabehandeling EMDR is bij Basic Trust ook deel van de behandeling van trauma. Een groot aantal collega's is hiervoor opgeleid. EMDR helpt de emotionele lading van een herinnering aan een nare gebeurtenis te laten afnemen. Traumatische herinneringen roepen negatieve, overspoelende gevoelens op. Die gevoelens zorgen voor het ontstaan of in stand houden van de klachten. EMDR dankt zijn naam aan de oogbewegingen die worden ingezet bij deze therapie. De oogbewegingen en andere taken en stimuli zorgen voor een overbelasting van het werkgeheugen. Tegelijk denkt de cliënt aan een expliciet beeld van het meest nare moment uit de traumatische herinnering. Door de afleiding zakt de spanning. Dat heet desensitiseren. EMDR is ook mogelijk als behandelvorm bij bij het verwerken van specifieke, eenmalige, nare gebeurtenissen en bij preverbaal, vroegkinderlijk trauma.

Jonge kinderen
Bij volwassenen, adolescenten en oudere kinderen kan de therapeut direct naar de herinnering vragen. De cliënt vertelt vervolgens hoe naar het is om hier aan te denken. Jonge kinderen kunnen hun nare herinnering tekenen of spelen. Bij heel jonge kinderen en baby's verloopt de behandelmethode anders. Bij hen werken we met de verhalenmethode, ook wel Lovett-methode of storytelling genoemd. Na een uitgebreide kennismaking en intake schrijven de therapeut en de opvoeders samen een verhaal over wat de baby of het jonge kindje heeft meegemaakt. Daarbij sluiten zij zo goed mogelijk aan bij diens beleving. Zo krijgen de gebeurtenissen in het impliciete, onbewuste geheugen en de aanwezige lichaamssensaties en emoties woorden. In het verhaal staat wat er is gebeurd, wat het kind heeft gevoeld, gehoord en geroken voor, tijdens of na de nare gebeurtenis(sen). De opvoeders lezen dit verhaal voor aan het kind. De therapeut leidt het kindje af met fysieke stimuli, zoals trommelen op de beentjes. De verhalenmethode kan ook worden ingezet wanneer het kind al ouder is, maar de ingrijpende gebeurtenissen plaatsvonden in de preverbale fase.

Opvoeders
Opvoeders spelen bij de inzet van EMDR een zeer belangrijke rol. Bij jonge kinderen zijn opvoeders niet alleen aanwezig in de behandeling als steun voor hun kind. Ze hebben ook een belangrijke taak in het voorbereiden en voorlezen van het verhaal. Daarom kijken we ook met de opvoeders of zij de ingrijpende gebeurtenissen zélf hebben verwerkt en of zij emotioneel beschikbaar kunnen zijn voor hun kind. Ook zij kunnen EMDR krijgen voor de nare gebeurtenis(sen) als dat nodig is. Opvoeders en kind krijgen zo samen een behandeling en er ontstaat meer verbinding en begrip. Daarnaast krijgen opvoeders handvatten om hun kind verder te begeleiden. Ze leren de emoties van hun kind te valideren en te reguleren vanuit een sensitieve houding.

Traumagerelateerde klachten
• last van herbelevingen, angsten en stemmingsklachten
• regulatieproblemen: overmatig huilen, slecht slapen of minder goed eten
• separatieangst of juist vermijding van opvoeders of partners
• overmatig alert op de omgeving, op je hoede zijn, niet goed kunnen ontspannen
• verminderd basisvertrouwen, geen bestaansrecht voelen
• inadequate copingmechanismen, zoals vermijden of verdoven van gevoelens, overmatige controlebehoefte, perfectionisme

Denk bij vroegkinderlijk trauma aan:
• geboortetrauma
• huiselijk geweld
• vroeggeboorte
• afstand tot biologische ouders en geadopteerd worden
• uithuisplaatsing(en) en pleegzorg
• medische ingrepen
• ongewenst zijn
• verwaarlozing
• overlijden of ziekte van een naaste
• verlies van een tweelingbroertje of -zusje tijdens de zwangerschap

Geraline de Groot
Basic Trust Zierikzee