TRE: spanning loslaten

Spanning of stress hebben we allemaal wel eens. De meeste mensen ervaren dit dagelijks. Bij kinderen met verminderd basisvertrouwen loopt de spanning sneller op. Ook hun opvoeders kampen regelmatig met spanning.

We staan er niet vaak bij stil wat stress met ons lichaam doet. Bij alle zoogdieren, ook bij de mens, gaat bij spanning het overlevingsmechanisme 'aan'. Het lichaam bereidt zich dan voor op vechten of vluchten. Het sympathisch zenuwstelsel - dat ervoor zorgt dat het lichaam in actie komt - wordt geprikkeld en het lichaam maakt stresshormonen (cortisol, adrenaline en noradrenaline) aan. Vervolgens gaat het hart sneller kloppen, versnelt de ademhaling, wordt men extra alert en spannen de spieren zich aan om in actie te komen.
Het parasympathisch zenuwstelsel doet het tegenovergestelde van het sympathisch zenuwstelsel. Het zorgt voor rust en kalmte in het lichaam. Het remt de hartslag en vertraagt de ademhaling. Deze twee systemen vullen elkaar aan, ze hebben elkaar nodig voor een optimale balans van het lichaam.

Vechten of vluchten
De balans raakt helaas regelmatig verstoord. Met acuut gevaar kunnen mensen - lichamelijk gezien - goed omgaan. Dan komt er een vechten of vluchten-reactie. Gelukkig komen zulke situaties niet dagelijks voor. Maar op dagelijkse stress, zoals een deadline op het werk, reageert het lichaam op dezelfde manier. Vechten of vluchten is in dit soort stresssituaties niet passend of niet mogelijk. De stresshormonen blijven vervolgens in het lichaam opgesloten. Chronische stress kan ook bij jonge kinderen ontstaan, bijvoorbeeld wanneer zij heftige gebeurtenissen meemaken waar bij vechten of vluchten niet mogelijk was. Kinderen zijn, en voelen zich, vaak machteloos. Ook dan kunnen stress hormonen in het lichaam opgesloten blijven.
Hoe vaker de stresshormonen in het lichaam opgesloten blijven, hoe meer de balans verstoord raakt. En dat gaat ons lichaam aangeven. Veelal in lichamelijke klachten, zoals spierpijn, hoofdpijn, buikpijn en nek- of rugklachten. Ook kunnen er psychische klachten ontstaan, zoals angsten, somberheid, onrust, slaapproblemen, boosheid of slechte concentratie.

Stress loslaten
Er zijn verschillende manieren om het zenuwstelsel te kalmeren, bijvoorbeeld met ademhalingsoefeningen, de natuur in gaan, sporten, yoga, mindfulness en meditatie. Ook preventief prikkels uit de omgeving verminderen kan helpen. Mensen hebben ook een natuurlijk mechanisme om spanning en stress los te laten.

Trillen
Alle zoogdieren hebben deze reflex, maar mensen lijken die te zijn vergeten. Dieren gebruiken deze natuurlijke reflex nog wel. Honden kunnen bijvoorbeeld na een spannende gebeurtenis trillen. Zo laten ze de stresshormonen weer uit hun lijf. Bij mensen komt deze reflex nog wel voor na heftige gebeurtenissen, zoals een autoongeluk, operatie of bevalling. In veel gevallen wordt trillen als zwak of raar bestempeld en stoppen mensen deze reflex weg.

TRE
Meer dan twintig jaar geleden ontwikkelde dr. David Berceli Tension Releasing Exercises (TRE). Oefeningen om stress en spanning te verminderen. Het wordt ook wel Trauma Releasing Exercises genoemd, omdat het veel wordt toegepast bij trauma. TRE is een fysieke en natuurlijke manier om op een diep niveau spanning los te laten en het zenuwstelsel te kalmeren. Het werkt voor dagelijkse spanning, maar ook bij spanning die is ontstaan door kleine of grote, moeilijke gebeurtenissen en voor spanning die al jarenlang is opgestapeld en zich heeft vastgezet in het lijf. Bij dit proces van spanning en ontspanning spelen de zogenoemde psoas-spieren een belangrijke rol. Deze spieren liggen diep in het lichaam. Ze zijn verbonden met de wervelkolom en vormen de verbinding tussen het boven- en onderlichaam. Ze worden ook wel de vecht/vlucht-spieren genoemd, omdat zij de vitale organen beschermen, bijvoorbeeld door aan te spannen bij gevaar. Deze spieren reageren instinctief bij onrust, onveiligheid en stress en spannen zich dan aan. Chronische spanning in de psoas-spieren veroorzaakt echter vaak allerlei lichamelijke klachten, zoals pijn in de onderrug, buik, nek en schouders. Wanneer deze spanning in de psoasspieren langer aanhoudt, heeft dat impact op het sympathische zenuwstelsel. Dat blijft dan in een staat van opperste alertheid. TRE helpt deze vicieuze cirkel doorbreken. Bij TRE leert iemand de psoas-spieren te ontspannen. Dat activeert het zelfherstellend vermogen van het lichaam. Een TRE-sessie bestaat uit een serie fysieke oefeningen die het natuurlijke mechanisme om spanning en stress los te laten, aanzetten. Deze oefeningen lokken een natuurlijke trilrespons uit. De stress-stofjes kunnen het lichaam uit en het zenuwstelsel kalmeert.

Lichaam en brein
Tijdens de ontlading bij TRE ontstaat er een verbinding tussen lichaam en brein. Het lichaam vertelt via de (neurogene) trillingen aan het brein dat het veilig is. Dat gebeurt ook omgekeerd: van het brein naar het lichaam. Na een schokkende of traumatische gebeurtenis blijft het brein op onveilig staan. Herhaald ontladen zorgt voor een reorganisatie in het brein. Dat ervaart steeds meer dat het veilig is en interpreteert steeds minder signalen als onveilig. Het gehele zenuwstelsel kalmeert zo. Een voordeel van TRE is dat er gewerkt wordt met het lichaam, zonder te praten over de reden van de spanningen. Trauma zit vaak opgeslagen in het lichaam. Het is daarom ook zo passend om het trauma er via het lichaam weer uit te laten.

Begeleiding
De oefeningen worden onder begeleiding aangeleerd en kunnen daarna thuis worden uitgevoerd. Kortdurende begeleiding door een getrainde TRE-provider is noodzakelijk. Deze kijkt nauwkeurig hoe iemands lichaam reageert, zodat de ontlading in behapbare brokjes kan plaatsvinden zonder dat iemand overspoeld raakt. De hoeveelheid begeleiding hangt af van de hoeveelheid spanning en van de emotieregulerende vaardigheden die iemand al heeft. TRE kan een mooie aanvulling zijn in de behandeling van gezinnen. Veel opvoeders ervaren spanning in de opvoeding en in de relatie met hun kind met verminderd basisvertrouwen. Wanneer het opvoeders lukt om hun eigen zenuwstelsel te kalmeren, heeft dit een kalmerend effect op het kind. Er is sprake van co-regulatie: ouders meer rust, kinderen meer rust.

Veilig
Voor kinderen en jongeren met verminderd basisvertrouwen en/of traumaproblematiek kan TRE helpen om meer rust en ontspanning te ervaren. Ze voelen dan via hun eigen lichaam dat ze veilig zijn.

Martie van der Reijden
Basic Trust Voorschoten