Stressgevoelens

Dit artikel verscheen eerder in de Basics 4-2016

Druk, druk, druk. Wie is het niet? Zeker in deze decembermaand loopt de drukte en soms ook de stress bij velen van ons hoog op. We voelen de druk bij de aanblik van een overvol 'things to do-lijstje'. We herkennen het stressgevoel in ons lichaam of zelfs lichamelijke klachten die samenhangen met stress. Maar ook het gedrag dat daarbij hoort, zoals kortaf reageren, snel geïrriteerd en snel van slag zijn. En we kunnen moeilijk genieten van leuke dingen. Hoe zit dat eigenlijk bij kinderen? Stress hoort bij het leven, ook in dat van kinderen. Maar hoe kunnen we een kind helpen hier goed mee om te gaan, en stressgevoelens op een adequate manier te reguleren?

Stress bij kinderen

Door volwassenen wordt stress bij kinderen vaak geassocieerd met bijvoorbeeld het maken van Cito toetsen in groep acht van de basisschool. Echter, ook jongere kinderen kunnen te veel stress ervaren. Eén op de drie kinderen zou zelfs last hebben van stress door school!(Bron: dr. Luc Swinnen)

Op school kan extra spanning ontstaan door gepest of buitengesloten worden, of door te hoge eisen, ook door het kind bij zichzelf opgelegd. Naast school moet het kind vaak ook nog een sport beoefenen, een leuke hobby hebben, adequaat omgaan met leeftijdsgenootjes. Om nog maar niet te spreken van spanningen ontstaan door grote gebeurtenissen, zoals een verhuizing, echtscheiding of ziekenhuisopname.

Bij een kind met verminderd of beschadigd basisvertrouwen zal een toenemende druk al heel snel een stressreactie geven. Voor dit kind is het lastiger haar of zijn emoties te reguleren. Vaak is er continue sprake van een verhoogd stressniveau. Juist dan heeft uw kind u als opvoeder nog meer nodig, omdat het moet leren om stressgevoelens te reguleren en daardoor te kalmeren.

Een beetje spanning is helemaal niet verkeerd, integendeel, het zorgt ervoor om extra alert te zijn en de aandacht er goed bij te houden, goed te presteren. Spanning wordt pas een probleem als het te lang duurt en te intens is. Dan gaat het zich uiten in de vorm van gezondheidsklachten en gedrags- en/of emotionele problemen. Het is voor opvoeders belangrijk om de signalen van stress te herkennen. Dat is nog niet zo gemakkelijk, omdat de symptomen ook een andere verklaring kunnen hebben. Bij stress zien we vaak onrustig gedrag, angst, zich terugtrekken, onzekerheid, slaapproblemen, ontevredenheid, prikkelbaarheid, somberheid, concentratieproblemen, vermoeidheid, verminderde eetlust, verminderde schoolresultaten, slecht luisteren, boze buien, problemen met zindelijkheid, lichamelijke klachten (hoofdpijn, buikpijn, vermoeidheid).

Meer grip op stress en ontspannen

Het komt er op aan dat u als opvoeder het gedrag en de gevoelens van uw kind benoemt. Doordat het kind zijn of haar gevoelens dankzij u leert herkennen, krijgt het meer grip op stressgevoelens. Het kind wordt er niet langer door overspoeld, ze worden hanteerbaar, en dat geeft rust. Als het kind zich zo gezien voelt geeft dat ook ruimte om de oorzaak van dit gedrag en deze gevoelens bespreekbaar te maken. Het is goed om uw kind dan te laten weten dat dit heel normale gevoelens zijn onder deze omstandigheden. U kunt uw kind verder helpen ontspannen door het lezen van ontspanningsverhalen (bijvoorbeeld de boeken van Relax Kids), het doen van ontspanningsspelletjes (kinderyoga, mindfulness), het nemen van een warm bad of het geven van een massage. Ook samen bewegen geeft ontspanning, kies bijvoorbeeld een oefening uit 'Nelsons Acrobaten-boek', 'Nelsons Yogaboek', 'Nelsons Dansboek', Kindermassagekaarten of 'Stilzitten als een Kikker'. Nu het weer kouder wordt zitten we meer binnen, maar bewegen in de buitenlucht zorgt voor nog meer ontspanning, dus lekker warm inpakken en de natuur in!

Daarnaast, en dit is misschien een open deur, zijn rust, structuur en regelmaat de kernbegrippen. Denk bijvoorbeeld aan een kwartiertje eerder opstaan in de ochtend om de ochtendstress wat te verminderen, een halfuurtje samen tot rust komen na school, vaste tijden voor avondeten en naar bed gaan, het inplannen van vaste momenten voor ontspanning. Bekijk de dagindeling van uw kind eens kritisch: is deze niet te vol? Is er ook nog ruimte voor het kind om zich te vervelen of om samen met u iets te doen?

Goed voorbeeld doet volgen

'Last but not least' is het van het grootste belang om zelf als opvoeder een voorbeeld te zijn voor uw kind. Hoe staat het met uw eigen (ont)spanning? Wat heeft u nodig om dit te verbeteren? Bent u ontspannen genoeg om uw kind echte aandacht te geven? U kunt tenslotte als opvoeder pas goed voor uw kind zorgen als u eerst goed voor uzelf zorgt. Zo blijft u als opvoeder de stevige boom waar het kind (ontspannen!) tegen aan kan leunen.

Martie van der Reijden