Last van overwerken

Dit artikel verscheen eerder in de Basics 1-2019

's Morgens tijdens het ontbijt je agenda alvast doornemen, iets eerder op kantoor komen om e-mail te beantwoorden of na werktijd doorgaan om die offerte af te maken. Werknemers werken gemiddeld drie uur per week over, mensen in leidinggevende functies gemiddeld zelfs 6,5 uur per week. Dit heeft directe gevolgen voor hun privéleven, zo blijkt uit onderzoek ('Impact van werk op gezinsleven', Kantar Public, 2018, in opdracht van Zilveren Kruis).

Mensen hebben verschillende redenen om naar hun werk te gaan: je verdient geld, je doet er sociale contacten op, je kunt jezelf er ontwikkelen en ontplooien. Veel medewerkers geven aan dat ze vinden dat overwerken bij de bedrijfscultuur hoort en het van hen verwacht wordt. Een andere reden dat medewerkers overwerken of werk mee naar huis nemen, is dat het werk anders niet af komt. 'Ook veel opvoeders werken vaak langer dan de bedoeling is of zijn, wanneer ze thuis zijn, nog bezig met hun werk'. Zij kijken regelmatig of ze e-mail hebben ontvangen of telefoneren voor hun werk, terwijl ze eigenlijk vrij zijn.

In de huidige maatschappij lijkt de grens tussen privé en werk steeds meer te vervagen. Thuiswerken wordt steeds gangbaarder, mede doordat de mobiele technologie het mogelijk maakt om op een andere plek dan je werkplek je berichten en documenten in te kunnen zien. Daarnaast hebben veel werknemers het gevoel alles te moeten volgen en bereikbaar te moeten zijn voor collega's, ook buiten (hun) werkuren.

Wanneer iemand meer tijd besteedt aan het werk betekent het dat diegene minder tijd overhoudt voor zijn of haar privéleven. Bij structureel overwerken leidt dit vaak tot een ongezondere en meer stressvolle levensstijl. Iemand heeft dan bijvoorbeeld minder tijd om te sporten, om een gezonde maaltijd klaar te maken, heeft vaak een slechtere nachtrust en een verslechterd sociaal leven. Het woord overwerk zegt het al: het is werk dat te veel is, wat extra energie kost. En dat kan leiden tot spanning en stress. Overwerk kan ervoor zorgen dat de balans tussen wat je aan je werk geeft en wat je ervoor terugkrijgt, verstoord raakt.

Voor opvoeders, die naast hun werk ook een gezin hebben, kan het extra lastig zijn om een goede balans te vinden en te houden tussen werk, privé en ontspanning. Vier op de tien opvoeders geven aan dat ze sneller boos worden op hun kinderen als ze nog moeten werken in hun vrije tijd. Daar voelen veel van hen zich dan weer schuldig over. Ruim een kwart van de ondervraagden heeft zelfs het gevoel dat ze tekortschieten als opvoeder. Ze voelen dat hun kind meer verdient: echte aandacht, een luisterend oor of een gemeende knuffel. Ze zouden meer tijd willen hebben om hun kind in alle rust naar bed te brengen of samen te spelen.

Ze merken dat hun kind er last van heeft wanneer er niet de tijd en de rust is om op hem of haar af te stemmen. Het kind voelt dat er extra spanningen zijn, dat er niet op vragen wordt gereageerd en dat het lontje van de opvoeder korter is. Het kind voelt zich niet gehoord en gezien. Dit zorgt voor verwarrende en onzekere gevoelens, zeker bij kinderen met een tekort aan basisvertrouwen. De kans is groot dat een kind de situatie niet goed in kan schatten en gaat twijfelen aan zichzelf. Kinderen met een tekort aan basisvertrouwen hebben het nodig dat er goed op ze wordt afgestemd. Zodat ze zichzelf en hun emoties beter leren begrijpen en zodat er ruimte komt voor het verwerken van ingrijpende gebeurtenissen. Daarom is het heel belangrijk om aan uw kind uit te leggen hoe u zich voelt, waarom u gejaagd bent (dat het dus niet aan hen ligt), en uw excuses aanbiedt wanneer u kortaf gereageerd hebt. Als ouder kun je pas afstemmen op je kind wanneer je zelf balans ervaart en je eigen stressniveau nog laag genoeg is.

Om de balans tussen werk en privé in evenwicht te houden is goed voor jezelf zorgen een belangrijk thema. Hoe beter je voor jezelf zorgt, hoe beter je voor een ander kunt zorgen, zowel op het werk als in de thuissituatie. Het kan geen kwaad om kritisch naar alle werkzaamheden te kijken. Bedenk of alles wat u doet echt nodig is. Neem niet te veel hooi op de vork en wanneer het werk niet af is binnen de werktijd, is het goed dit met uw leidinggevende te overleggen. Naar huis gaan wanneer de werktijd voorbij is, de werktelefoon uitzetten wanneer u thuis bent en 's avonds en in het weekend geen e-mail checken helpt om meer rust te krijgen voor uzelf en uw kind. Plan ook bijvoorbeeld bewust een uur sporten per week in. Maak tijd om met uw partner erop uit te gaan. Neem uw vakantiedagen en gemaakte overuren op en voelt u zich vooral niet schuldig als u uw grenzen aangeeft. Makkelijk praten denkt u misschien? Dat is ook zo. Ziet u het maar als een kleine stimulans om nog eens kritisch alle vanzelfsprekendheden waar we altijd in belanden, onder de loep te nemen.

Sandra Loijen