Gamen: schadelijk of leerzaam?
Dit artikel is verschenen in de Basics 1-2010
Met opengesperde ogen, op het puntje van de stoel en zeer geconcentreerd speelt mijn zoon een spelletje op zijn smartphone. Ondertussen zit mijn dochter bijna in de computer met een grote koptelefoon op. Ik hoor mezelf zeggen: 'Zitten jullie alweer achter een schermpje?' of 'Houden jullie de tijd in de gaten?'
Moeilijk is het als ouder om te bepalen wat de regels zijn rond deze 'schermpjes'. Waarop baseer je deze regels eigenlijk? Ouders willen graag dat hun kind zich op een verantwoorde manier vermaakt en daarom hebben ze liever dat hij of zij lekker samenspeelt, liefst buiten, in plaats van achter een druk spelletje op de computer of Playstation of telefoon te zitten. Verschillende feiten en fabels spelen een rol bij onze ideeën over opvoeding bij het gamen. Wat is hierover bekend? En hoe begeleiden we ons kind?
We weten uit onderzoek steeds meer wat gamen nu zo aantrekkelijk maakt voorkinderen. In tegenstelling tot de tv is de computer, smartphone of Playstation een actief medium. Kinderen bepalen het tempo, het spel, de volgorde en het niveau. Kinderen worden enorm uitgedaagd door de spelletjes. Er is elke keer weer een nieuw niveau te halen en het geeft een kick wanneer dit lukt. Door de herhaling treedt een leereffect op en worden bepaalde acties/handelingen beloond. Doen is leren! In een spelletje zit veelvuldig het trial and error principe. Fouten maken is niet erg, gewoon uitproberen en nog eens doen. Kinderen ondernemen van alles en zien al snel wat het resultaat is. Op deze manierkomt een kind steeds verder. Uit onderzoek blijkt dat met gamen de oog-handcoördinatie, het reactievermogen en strategisch inzicht worden getraind. Ook blijkt uit onderzoek dat juist het samenspelen een grote motivatie is, omdat veel kinderen samenspelen of met elkaar overspelletjes uitwisselen. Kinderen kunnen zich ontzettend goed concentreren bij het spelen. Ze richten hun aandacht intens en kunnen de activiteit erg lang volhouden. Dat geldt ook voor kinderen met concentratieproblemen. Daarnaast zijn games vaak een online ontmoetingsplek voor leeftijdsgenoten.
Er zijn ook nadelen. Door de aantrekkelijkheid van het gamen hebben kinderen moeite om goed maat te houden met het spelen. Gamen kan voor sommige kinderen zelfs verslavend werken, bijvoorbeeld als er sprake is van een moeilijke thuissituatie, als kinderen ADHD of een autisme spectrum stoornis hebben, als kinderen een aanleg voor verslaving hebben of geen aansluiting kunnen vinden bij leeftijdsgenoten. In een aantal games wordt geweld gebruikt. De speler kruipt in de huid van de hoofdfiguur en dat geeft het gevoel zelf de controle te hebben over de geweldacties. Identificatie met een dergelijke hoofdpersoon kan ervoor zorgen dat een kind, mede door de opzwepende geluidseffecten en frustratie over moeilijke levels, agressiever gedrag laat zien.
Kinderen die veel gamen kunnen slaapproblemen krijgen. Door het hormoon melatonine krijgt het lichaam het signaal te gaan slapen. Melatonine ontstaat door vermindering van daglicht. Door het scherpe licht van de monitor wordt er echter minder melatonine aangemaakt. Ook al blijken veel kinderen samen te spelen, toch is het voor sommige kinderen een manier om zich sociaal terug te trekken. Kinderen kunnen vereenzamen. Al deze nadelen zorgen ervoor dat het gamen of computeren door ouders als minder aantrekkelijk gezien wordt. Tips en adviezen Kinderen hebben grenzen en structuurnodig. Door deze grenzen lerenouders hun kind in stapjes te voelen wat verstandig is en ook wat goed voelt. Zo kan het kind leren dat het prettig is om na een tijdje gameneven een andere activiteit te doen, dat het frisse lucht nodig heeft of dat het even fijn is om samen te spelen. Sommige kinderen, met name kinderen met een tekort aan basisvertrouwen voelen dat niet vanzelf en zij zullen steviger leiding van hun ouders nodig hebben om te lerende goede keuzes te maken. Een limiet voor de totale beeldschermtijd per dag is aan te bevelen, bijvoorbeeld voor een kind in de basisschoolleeftijd maximaal twee uur per dag, met een pauze na een uur van minstens tien minuten. De beeldschermtijd kunnen kinderen dan zelf verdelen tussen pc, spelcomputer of smartphone. Een eierwekker helpt, en regelmatig even herinneren aan de tijd, omdat een gamend kind de tijd helemaal vergeet. Wanneer nodig kunt u duidelijke regels maken die het kind houvast geven. Dat voorkomt strijd. Een regel kan bijvoorbeeld zijn: niet gamen na een bepaald tijdstip of voor het naar school gaan. U kunt het beste op de hoogtezijn van de belevingswereld van uw kind. Als u mee kan praten over wat hem of haar bezighoudt, ziet het kind u als een volwaardige gesprekspartner. Heb belangstelling voor wat een kind zo leuk vindt aan een spel. Speel het zelf eens. Kijk regelmatig mee en probeer het te snappen. U kunt uw kind 'gezonde keuzes' laten maken door het te laten kiezen tussen spelletjes die u hebt goedgekeurd. Het blijkt dat stoppen het moeilijkste punt is. De meeste ouders gaan daarom juist op dat moment mopperen. Realiseer u dat uw kind juist nu uw ondersteuning het hardst nodig heeft. Dus benoem wat u ziet gebeuren. Bijvoorbeeld: 'Je bent nog zo lekker met deze race bezig', 'Je hebt nog helemaal geen zin om te stoppen', en daarna: 'Toch mag je gaan afsluiten, want de tijd zit er op'. Ook al is het niet ùw favoriete bezigheid, het kind voelt zich dan wel gezien door u.
Caroline Visser