Decemberrituelen

December, een drukke en volle maand vol vieringen en feest. Samen eten met familie, ontbijten op school, cadeautjes krijgen, het Sinterklaasjournaal kijken, surprises maken en allerlei verrassingen. En vooral heel veel spanning.Al lang voordat december voor de deur staat, vallen de speelgoedboekjes op de mat. Kinderen moeten kiezen wat zij van de Sint willen krijgen. De winkels liggen vol pepernoten. De spanning, en daarmee een gevoel van onveiligheid, bouwt zich op.

Intensief
De feestdagen zijn voor volwassenen intensief, laat staan voor kinderen. Spanning kan zich bij een kind met verminderd basisvertrouwen op verschillende manieren uiten. Denk bijvoorbeeld aan slechter slapen, veel vragen stellen, extra druk gedrag laten zien, sneller moe zijn, van spanning buikpijn of hoofdpijn krijgen, minder of juist meer eten, moeite hebben met opletten op school, meer ruzie maken, sneller geïrriteerd en boos raken of agressief worden.

Spanning reguleren
Een kind heeft bij het ervaren van spanning behoefte aan een opvoeder die helpt deze spanning te reguleren. Er is meer dan anders behoefte aan duidelijkheid en verbinding. Er zijn veel dingen die opvoeders kunnen doen om hun kind daarbij te helpen. Een kalender schept overzicht en voorspelbaarheid. Dat maakt ook meteen voor het kind én voor de opvoeder duidelijk hoeveel activiteiten er zijn. Zijn ze echt allemaal noodzakelijk? Welke kunnen overgeslagen worden, zodat er wat tijd is om tot rust te komen van alle prikkels? Sommige kinderen ervaren veel spanning rond de komst van Sinterklaas. Het helpt om te vertellen dat Sinterklaas lang geleden leefde en dat het nu een feest is dat we met elkaar vieren, waarbij we elkaar verrassen met cadeautjes en lekkers.
Het niet weten welk cadeau een kind krijgt, óf er wel een cadeau komt en wanneer, kan bij een kind spanning geven. Uitleg hierover - bijvoorbeeld dat de pieten niet zomaar je huis in kunnen komen, maar hulp van ouders krijgen - kan kalmerend werken. Ook samen cadeautjes inpakken, kan helpen. Kinderen moeten op hun opvoeders kunnen vertrouwen. Daarom is het belangrijk dat opvoeders bij vragen over Sinterklaas, zich niet in allerlei bochten wringen om het verhaal kloppend te houden. Een antwoord dat past bij de leeftijd van het kind, is dan nodig.

Magie
Kinderen zijn overigens van nature gewend om te wisselen tussen spel en echt. Weten dat het niet echt is, haalt voor kinderen niets af van de magie van het verhaal. Het kan voor kinderen wel net wat minder spanning opleveren. Als kinderen winkeltje spelen, weten ze immers ook dat het niet echt is, maar dat doet niets af aan de pret.
Extra tijd voor elkaar maken, kan nuttig zijn. Om al pratend gevoelens te plaatsen en spanningen kwijt te raken, maar ook om de noodzakelijke extra uitleg te geven over wat er komen gaat. Opvoeders krijgen dan meer zicht op de oorzaak van de spanningen. Het is belangrijk om voorbij het gedrag van het kind te kijken, zich in te leven in zijn of haar belevingswereld en woorden te geven aan wat er gebeurt en stil te staan bij signalen die het kind laat zien. De grote lijnen van de feestdagen en de verhalen en rituelen die daarbij passen, worden bekend verondersteld. Eerst komt de Sint met zijn pieten, schoenen worden gezet, pakjesavond dient zich aan. Dan volgt het opzetten van de kerstboom, kerstvieringen in de kerk of op school en kerstdiners. De invulling ervan kan per familie verschillen. Iedere familie heeft eigen gebruiken, gewoonten en rituelen.

Gezamenlijke rituelen
Rituelen zijn heel waardevol. Ze geven uitdrukking aan verbondenheid en brengen samen. Het zijn de liedjes die we zingen, de gerechten die we koken, het lekkers dat we delen, de muziek die we luisteren, de geuren die zich door het huis verspreiden, de decoraties die we elk jaar opnieuw tevoorschijn toveren. Onze rituelen kunnen symbool staan voor verloren tijden, oude herinneringen levend maken en deze laten doorleven en doorgeven. Eigen rituelen kunnen ook verschillende/samengestelde families of culturen integreren en samen verder laten gaan. Voor elk mens, maar zeker voor een opgroeiend kind, is het belangrijk om te weten waar hij of zij vandaan komt. Dat gebeurt door binding te houden met zijn of haar achtergrond en de verhalen te kennen van vroeger. Juist de rituelen rond de feestdagen kunnen een mooie aanleiding vormen om de verhalen nog eens te vertellen. Zo zijn kinderen in staat een sterkere identiteit te vormen. Familie speelt voor kinderen de belangrijkste rol in het leren kennen van hun achtergrond.

Voorspelbaarheid
Rituelen bieden voorspelbaarheid en dat is extra belangrijk voor het kind dat gevoelig is voor spanningen en worstelt met verminderd basisvertrouwen. De verbinding en saamhorigheid die rituelen bieden, zijn even belangrijk. Voor kinderen met verminderd basisvertrouwen zijn ze misschien nog wel belangrijker. Deze kinderen hebben een nog grotere noodzaak de verbinding te (gaan) voelen met hun wortels. Wellicht liggen deze wortels in een ander geboorteland of deels bij een andere familie. Of er is veel gebeurd waardoor de wortels wat omgewoeld zijn. Rituelen kunnen dan werken als ankerpunten. Volop reden dus om rituelen in deze periode weer aan te halen of op te frissen. En als die er niet (voldoende) zijn, om samen nieuwe te maken. Die extra lekkere koekjes, dat ene recept, samen de cadeautjes inpakken, dat speciale liedje, die ene film voor de duizendste keer, die speciale kerstbal van oma. Het draagt allemaal bij aan de verbinding als familie, aan basisvertrouwen en aan plezier in de feestdagen.

Fijne feestdagen allemaal!

Myrthe Roebroek
Basic Trust Goes