Angst: mijn kind is zo bang

Dit artikel verscheen eerder in de Basics 3-2009

Lian durft niet naar school. Als moeder haar 's ochtends weg wil brengen, klampt ze zich aan moeder vast, ze wordt panisch. Het lukt moeder niet haar in de klas achter te laten. Bo kruipt weg als moeder haar een standje geeft. Ze kan het niet verdragen als vader of moeder boos op haar worden. Ze doet erg haar best om gehoorzaam te zijn en kijkt vooral naar wat anderen van haar willen. In het contact met andere kinderen is ze weinig weerbaar. Bruce durft niet te gaan slapen. Als vader of moeder bij hem weg gaan raakt hij in paniek en gaat gillen. Als vader of moeder bij hem blijven, valt hij na een half uur rustig in slaap. Jade durft niet mee op schoolreisje. Ze wil wel heel graag, maar haar onzekerheid blokkeert haar zo dat ze ziek wordt op de ochtend van de schoolreis.

Een groot deel van de kinderen die bij Basic Trust worden aangemeld heeft last van angsten. Bijvoorbeeld angst om naar bed te gaan, verlatingsangst, faalangst, of extreme verlegenheid. Op zich is angst bij kinderen heel normaal, niets om u zorgen over te maken. Iedereen is wel eens bang, angst is een emotie die bij het leven hoort. Zonder angst zouden we (als soort) niet overleven. Angst zorgt er voor dat we vluchten of vechten als het nodig is om te overleven. Elk kind staat voor de taak bepaalde angsten te overwinnen, zoals bijvoorbeeld verlatingsangst. Bij de bij Basic Trust aangemelde kinderen is de angst vaak heftiger, hardnekkiger en langduriger dan gewoonlijk. Het kind raakt in paniek en blokkeert in zijn functioneren. Een kind dat in paniek is reageert heel primair, het kan niet meer nadenken en de mogelijkheden overzien. Vaak heeft deze angst te maken met nog onvoldoende basisvertrouwen van het kind: het is nog onzeker over zichzelf en zijn omgeving. Angstige kinderen kunnen denken niet goed genoeg te zijn, en zijn bang afgewezen te worden op hun gedrag. Ook kunnen heftige angsten of paniekaanvallen te maken hebben met eerder opgedane ervaringen en trauma's. Zo kan een geadopteerd kind in feite bang zijn opnieuw weg te moeten bij zijn huidige ouders.

Begrip en meeleven

Allereerst is het voor uw kind van groot belang dat u hem begrijpt en zijn angsten serieus neemt. Als u zijn gedrag en gevoelens benoemt en vervolgens laat merken dat u het begrijpt en met hem meeleeft, dan voelt uw kind zich al gezien en gesteund. U benoemt waar het kind bang voor is ('Jij bent bang om alleen te gaan slapen'), toont begrip en stelt gerust ('Ik snap wel dat het nog moeilijk voor je is, mama blijft bij je tot jij je rustiger voelt!'),zal de angst meestal afnemen. Dat helpt vaak beter dan goed bedoelde adviezen. Hieronder volgen verdere suggesties om met de angst van uw kind om te gaan.

•Als uw kind heel angstig is helpt u uw kind door zelf rustig te blijven en niet in de paniek mee te gaan. U dient voor hem als het ware een rots in de branding te zijn. Als u zelfverdrietig of boos wordt, vergroot u ongewild de angst bij uw kind. Datzelfde geldt voor al te veel aandacht die u er aan geeft. Alleen gerichte aandacht is voldoende.

•Het is voor uw kind veiliger als het weet wat er gaat gebeuren, wat er van hem verwacht wordt en wat hij kan doen als hij bang wordt. Het is daarom van belang om informatie te geven, structuur te bieden en vaste patronen in te voeren, zoals bijvoorbeeld een vast bedritueel, vaste activiteiten voor het naar school gaan en dergelijke. Pictogrammen kunnen hierbij ondersteunen (zie hiervoor ook ons andere artikel).

•Het is voor een angstig kind ook heel belangrijk om binnen door u vastgestelde grenzen zelf regie te hebben. Als een kind al wat ouder is, kan het vaak zelf heel goed meedenken over wat hem helpt in die moeilijke situatie. Bijvoorbeeld een lievelingsknuffel in bed, een muziekje bij het slapen gaan, of dat papa hem naar school brengt in plaats van mama omdat afscheid nemen van papa gemakkelijker is. Als uw kind bijvoorbeeld heel bang is voor een vervelende prik, kunt u heel duidelijk aangeven dat die prik moet, maar hij mag zeggen wat hem helpt om die prik te ver dragen: bij mama op schoot, knuffel mee, dat het eerst voorgedaan wordt bij de pop, of een verrassing na afloop. Daarnaast helpt het als de arts bij elke handeling van tevoren aangeeft wat hij gaat doen. U kunt dit van te voren met de betreffende arts bespreken.

Overwinnen van de angst

Angstige kinderen willen in het algemeen de situatie vermijden waar ze bang voor zijn. Daarmee houden ze echter hun angst in stand. Geleidelijke blootstelling aan de situatie, waarbij u uw kind helpt om in kleine stapjes de angst te overwinnen helpt beter dan het vermijden van de situatie. U kunt zo mogelijk samen met uw kind een stappenplan maken om de angst te overwinnen. Door kleine stappen te maken is de berg minder hoog en doet uw kind eerder succeservaringen op. Misschien lukt het uw peuter wel om op de peuterspeelzaal met de andere kinderen te spelen als u er een periode bij bent en helpt. Bij het slapen gaan kunt u uw stoel steeds een beetje verder van het bed van uw kind afzetten, waardoor u uiteindelijk op de gang belandt. Misschien blokkeert uw kind bij een toets, maar kan het die toets wel goed maken als die gewoon in de klas bij wijze van oefenstofgegeven wordt. Een ouder kind kan vaak heel goed meedenken over wat tussenstappen zijn. Soms zal een pas op de plaats nodig zijn of dienen er een paar stapjes terug gezet te worden. Het is dus belangrijk dat u als ouder vooral aansluit bij wat uw kind aan kan, maar hem binnen de veiligheid die u hem biedt soms een klein 'duwtje' geeft.

Ontspanningsoefeningen kunnen helpen als uw kind zich angstig voelt, bijvoorbeeld vijf keer goed en langzaam inademen en deze sturen richting voeten (twee of drie tellen) en weer uitademen, ook richting voeten (respectievelijk vier of zes tellen) op het moment dat uw kind zich gestrest voelt. Het verhelpen van de angsten van uw kind kan professionele ondersteuning vragen, zeker als ze heftig en langdurig zijn en u al van alleszelf hebt geprobeerd. Natuurlijk kunt u hierbij een beroep doen op de hulpverlener van Basic Trust in uw regio. Deze zal aan de hand van een video-opname met u nagaan wat er nodig is voor uw kind aan specifieke opvoedingsvaardigheden. Meestal lost de angst daarna vanzelf op. Als deze echter hardnekkig blijkt en de oorzaak lijkt te zitten in een eerder opgelopen trauma, dan is EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) aan te bevelen. Dit is een methode waarbij kinderen snel en doeltreffend geholpen worden hun trauma te verwerken. Veel Basic Trust specialisten zijn ook EMDR therapeut.

Rita Kobussen

Terug

professional aan het woord

"Toen Basic Trust ook bij de behandeling betrokken raakte, leverde dat veel op. De interventies leken heel simpel maar waren blijkbaar toch nodig om verder te komen."